|
|
گذر از فضای سنتی به فضای مدرنیته، مهم ترین آسیب را به مسأله حجاب وارد کرد
گذر از فضای سنتی به فضای مدرنیته، مهم ترین آسیب را به مسأله حجاب وارد کرد
گفتگو با حوریه خدایی کارشناس مذهبی
یک کارشناس مذهبی با بیان اینکه گذر از فضای سنتی به فضای مدرنیته، مهم ترین آسیب را به مسأله حجاب وارد کرده است، گفت: علاوه بر حجاب، درباره دیگر مسائل حقوقی زنان و مردان در خانواده باید تبیین های دقیق داشته باشیم تا در عرصه ی تعارض بین مدرنیته و سنت که اتفاق افتاده، به درستی پاسخگو باشیم.
مسأله حجاب مدتی است که در کشور ما چالش‌هایی را به وجود آورده و از زوایای مختلف مورد بحث قرار گرفته است، در این بین رجوع به نظرات صاحب نظران و تعریف آنان از حجاب قطعا می‌تواند راهگشای بسیاری از تنگناها باشد. به همین منظور خبرنگار .... سراغ حوریه خدایی، کارشناس مذهبی رفته و در خصوص مقوله حجاب و ابعاد مختلف آن گفت‌وگویی انجام داده است.
عفاف و حجاب ابعاد مختلفی دارد، بعد اجتماعی، بعد فرهنگی، بعد سیاسی، بعد انتظامی و.... به نظر می رسد بعد دینی حجاب با وجود اینکه سازمان های مختلف در این زمینه مسئول هستند هنوز به درستی تبیین نشده است. بعد فرهنگی و اجتماعی این مقوله نیز مغفول مانده است، نظر شما در این زمینه چیست؟
در خصوص مسأله عفاف و حجاب همان طوری که خودتان فرمودید مباحث، سوالات و شبهات بی شماری مطرح است. در خصوص اینکه حجاب واجب است و باید اجرا شود هیچ تردیدی وجود ندارد. آنچه در این زمینه مورد غفلت قرار گرفته و متخصصان این حیطه به آن نپرداخته اند، این است که ادله موجود در این زمینه به صورت درست بیان نشده است. من 24 آیه از قرآن را با مفهوم استخراج کرده و سعی کرده ام حجاب را تبیین کنم که در میان این 24 آیه، یک آیه مهم وجود دارد که خطاب به زنان پیامبر(ص) است که گفته شده، صدای خود را کنترل کنید و مراعات کنید که مردها به سمت شما طمع نداشته باشند و این باعث تقوای شما می شود.
تعدادی از اندیشمندان این آیه را تخصیص آیات دیگر می دانند. چون ما در علم اصول داریم که ممکن است چند بیان به صورت مطلق بیاید و عموم را اثبات کند و یک بیان خاص بیاید و تمام مطلقات را توجیه کند. لذا اکنون در ذهن دانشجویان و متفکران جامعه و مخصوصا نسل جوان این مطرح است که شاید وجود این آیه در قرآن، تخصیص برای عمومات و آیات دیگر بوده است.
آنچه امروز هر شخصی برای خودش مطرح می کند برای نسل جوان اقناع ذهنی نمی به همراه نمی آورد. بعضی از واجبات مربوط به مسائل دینی و برخی دیگر مربوط به مسائل اجتماعی است. معیار دقیقی برای این که کدام مربوط به کدام است وجود ندارد و در دین دسته بندی نشده است.
شارع گاهی با مسائلی بسیار سخت برخورد کرده و آن هم به دلیل اینکه تشخیص داده، آثار مخرب آن زیاد است. مخصوصا برای مسائلی که بر اجتماع و خانواده زیان دارد و در این موارد شارع ممنوع اعلام می کند.
در خصوص حجاب هنوز این موشکافی صورت نپذیرفته که یک واجب عبادی مثل نماز و روزه است یا نه واجب اجتماعی است؟
در هیچ یک از کتب فقهی که مطالعه و تدریس کرده ام در محدوده‌ی حجاب، حدی ندیدم و بیان نشده این قدر حد یا تعزیر دارد. البته در عفاف، حد وجود دارد، به عنوان مثال آن را در زمره جرایم اجتماعی قرار می دهند، مانند زنا، تفخیذ و ... و حد دارد اما در حجاب ندیدم بگویند اگر خانمی حجاب را رعایت نکند این اندازه حد دارد یا ندارد.
اگر ما حجاب را بپذیریم که یک امر فردی است بنابراین می گوییم به خودمان ارتباط دارد که رعایت کنیم یا نکنیم و به جامعه مرتبط نیست، مانند نماز، خواستم می خوانم نخواستم نمی خوانم. آیا واقعا حجاب چنین موردی در دین است یا خیر؟ آیا مسئله ی حجاب هم مثل عفاف بعد اجتماعی دارد یا ندارد؟
در حال حاضر بعد جدیدی که به حجاب داده شده، سیاسی است و از طرفی حساسیت قشر سنتی در جامعه ما به حجاب هم بسیار مشهود است و این آموزشی بوده است که از دیرباز در جامعه ی ما بوده و هست و از بعد علمی و فرهنگی، متاسفانه مسئله ی حجاب را تهی کرده ایم و همین امر باعث گره خوردن این مسأله با مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شده است. اگر ابعاد مختلف حجاب را در جامعه کنترل کنیم و زمینه های مختلف در جامعه برای گسترش حجاب مطرح شود این مفهوم گسترش پیدا می کند.
اگر می‌خواهیم حجاب را کامل در جامعه مطرح کرده و قانونمند کنیم باید از حکومتی و سیاسی شدن این مسأله جلوگیری کنیم و متقابلا کار علمی فزاینده در حوزه حجاب انجام دهیم. تفسیر آیاتی که مربوط به حجاب می شود باید استخراج شود. علاوه بر کار تفسیری که انجام می شود باید حد شرعی حجاب هم تبیین شود. همان طور که حدود و شکیات نماز بیان می شود این موضوع هم باید تبیین شود. حد شرعی حجاب باید مشخص شود و از سلیقه گرایی در جامعه پرهیز کنیم. رهبر معظم انقلاب اسلامی فرمودند: «زنان ما به خاطر ادب دینی که دارند چادر انتخاب می کنند»، این ادب دینی است نه حد دینی. ما باید این حدود را در جامعه تعیین کنیم و حدود آن استخراج شود و اینکه آیا این حد در جامعه ی ما رعایت می شود؟ یا در جوامع دیگر این حد هست؟ دقیقا در آن جامعه در چه حد است؟ و آیا این حد تعیین شده نسبت به جوامع دیگر قابل توسعه است؟ و ... همه ی این ها نیاز به بررسی دارد. متخصصان اقداماتی انجام داده اند اما کار اساسی آن طور که باید و شاید انجام نشده است. بیشتر کارها در حد مقاله و سخن است. آسیب جدی که به حجاب رسیده است سلیقه ای برخورد کردن با این موضوع است.
در جامعه ی ما در گذری که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اتفاق افتاده است، یک برهه ی طولانی درگیر جنگ، دفاع مقدس و... بودیم و مسئله ای در مورد حجاب احساس نمی شد. هنوز اول انقلاب بود، افکار حضرت امام(ره) و معنویت خاصی در جامعه حاکم بود و ما در اوایل و صدر انقلاب دچار مشکل نبودیم. اما وقتی جنگ تمام شد، جامعه حرکت به سمت مدرنیته شدن را آغاز کرد و این گذر از فضای سنتی به فضای مدرنیته، مهم ترین آسیب را به مسئله ی حجاب وارد کرد. وقتی مسئله حجاب آسیب می بیند به تبع آن مسائل دیگر که وابسته به این موضوع هستند نیز تحت الشعاع قرار می گیرند.
حضور زنان در جامعه، اشتغال زنان و ... در کانون خانواده و کل اجتماع تاثیرگذار است. اولین مطالبه ی حقوقی که بانوان در مسئله ی رویکرد مدرن زندگی کردن دارند، این است که می خواهند آزاد زندگی کنند و مسئله ی حجاب را با آزادی خودشان معارض می بینند. در گذشته احکام دینی را در خانواده ها و اجتماع رعایت می کردند. مانند تمکین خانم از آقا که یک امور دینی است ولی در نگرش جدیدی که در حال حاضر در جامعه ی ما حاکم شده این که این حکم دین است و باید مراعات شود از این حالت خارج شده و تبدیل به یک حق شده است. متاسفانه همه چیز جنبه ی حقوقی پیدا کرده است و هر وقت جنبه ی حقوقی مسئله ی خانواده و حجاب و عفاف به جنبه ی اخلاقی بچربد ما دچار مشکل خواهیم شد.
متاسفانه تبیین درست دینی از حجاب نداریم. در این دنیای مدرن ما آموزش مدرن و بیان مدرن برای حجاب می خواهیم. علاوه بر حجاب، درباره دیگر مسائل حقوقی زنان و مردان در خانواده باید تبیین های دقیق داشته باشیم تا در عرصه ی تعارض بین مدرنیته و سنت که اتفاق افتاده، به درستی پاسخگو باشیم.
مسائل اقتصادی یکی از مهم ترین مسائلی است که تاثیر زیادی بر حجاب داشته است. مادامی که اقتصاد خانواده ها را نتوانیم حل کنیم، قضیه ی مدرنیته و مطالبه ی حقوق به ما القا کرده است که زن برای تامین معاش خود حق دارد بیرون برود و در جامعه اشتغال پیدا کند و از حقوق مختلف خود دفاع کرده و مطالبه گری کند. وقتی این حقوق، تبیین صحیحی نداشته باشد و مطابق دین ما نباشد و حدود، ریز مطالب و مصادیق برای جامعه مشخص نباشد، برای حجاب، کار مشخص و مفیدی نمی توانیم انجام دهیم.
بسیاری از بانوان در شرکت های خصوصی مشغول به کار هستند، ما برای این ها چه برنامه ای می توانیم داشته باشیم؟
در زمینه تامین اقتصاد زنان در خانواده، دین اسلام تا آنجایی که من مطالعه داشتم بر این امر بسیار تاکید دارد؛ یعنی ما در احکام دینی حتی یک جا زن را نداریم که بدون سرپرست رها کرده باشد. همیشه زن در مسائل اقتصادی تحت نظارت دین بوده و همیشه یک پارامتر برای یک زن توجیه شده و قرار داده شده است بخش مهمی از مسائل حجاب در زنان ما مربوط به زنانی است که مجبورند خودشان را با محیط کار وفق بدهند. این ها مشکلات فزاینده ای است که وجود دارد و اکثرا چشممان را به روی آن بسته ایم.
اگر تنها به بعد اجتماعی حجاب نگاه کنید، جواب نمی دهد. ما باید تمام ابعاد این موضوع را در نظر بگیریم و به آن عمل کنیم. به عنوان مثال اگر به خانمی بگوییم که تو باید حجاب داشته باشی باید آقا را هم در خصوص رعایت ادب اجتماعی و عفاف اجتماعی آموزش بدهیم.
نظر شما در مورد حجاب اختیاری و حجاب اجباری چیست؟
مسأله حجاب نباید حکومتی باشد، باید در حرکتی آرام به سوی اجتماعی کردن حجاب گام برداریم. ما باید مسأله ی ازدواج را هم در جامعه حل کنیم. این ها به هم مربوط است این طور نیست که من بگویم قضیه ی حجاب حل شود و بقیه هیچ، باید مسأله حجاب، اقتصاد و ازدواج در کنار هم حل شود.
اسلام برای همه ی این زمینه ها حرف دارد. به عنوان مثال ازدواج را قرار داده است که این ازدواج یا به صورت دائم یا موقت است. این دو سوپاپ را اسلام قرار داده و متاسفانه ما هر دو را مسدود کرده ایم. ازدواج دائم به دلیل آموزش های فرهنگی غلط و مسائل اقتصادی در جامعه کاهش پیدا کرده است. اگر خواهان تغییر هستیم باید امکانات برای ازدواج فراهم شود. باید آموزش ها از مهدکودک و دبستان شروع شود و مسئله ی حجاب و عفاف جدی آموزش داده شود تا از حکومتی شدن خارج شود. امر به معروف در همه جای دین ما هست و تنها در مورد حجاب نیست. دین برای همه جا امر به معروف را توصیه کرده است. کلیشه ای کردن امر به معروف اشتباه است.
|